อริยสัจ 4

    

      อริยสัจ 4 แปลว่า ความจริงอันประเสริฐ มีอยู่ 4 ประการ คือ

1. ทุกข์ คือ สภาพที่ทนได้ยาก ภาวะที่ทนอยู่ในสภาพเดิมไม่ได้ สภาพที่บีบคั้น ได้แก่
• ชาติ (การเกิด)
• ชรา (การแก่ การเก่า)
• มรณะ (การตาย การสลายไป การสูญสิ้น) การประสบกับสิ่งอันไม่เป็นที่รัก การพลัดพรากจากสิ่งอันเป็นที่รัก การปรารถนาสิ่งใดแล้วไม่สมหวังในสิ่งนั้น กล่าวโดยย่อ ทุกข์ก็คืออุปาทานขันธ์ หรือขันธ์ 5

2. สมุทัย คือ สาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ ได้แก่ ตัณหา 3 คือ
• กามตัณหา-ความทะยานอยากในกาม ความอยากได้ทางกามารมณ์, รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ
• ภวตัณหา-ความทะยานอยากในภพ ความอยากเป็นโน่นเป็นนี่ ความอยากที่ประกอบด้วยภวทิฏฐิหรือสัสสตทิฏฐิ และ
• วิภวตัณหา-ความทะยานอยากในความปราศจากภพ ความอยากไม่เป็นโน่นเป็นนี่ ความอยากที่ประกอบด้วยวิภวทิฏฐิหรืออุจเฉททิฏฐิ

3. นิโรธ คือ ความดับทุกข์ ได้แก่ ดับสาเหตุที่ทำให้เกิดทุกข์ กล่าวคือ ดับตัณหาทั้ง 3 ได้อย่างสิ้นเชิง

4. มรรค คือ แนวปฏิบัติที่นำไปสู่ความดับทุกข์ ได้แก่ มรรคอันมีองค์ประกอบอยู่ 8ประการ คือ

• สัมมาทิฏฐิ-ความเห็นชอบ
• สัมมาสังกัปปะ-ความดำริชอบ
• สัมมาวาจา-เจรจาชอบ
• สัมมากัมมันตะ-ทำการงานชอบ
• สัมมาอาชีวะ-เลี้ยงชีพชอบ
• สัมมาวายามะ-พยายามชอบ
• สัมมาสติ-ระลึกชอบ
• สัมมาสมาธิ-ตั้งใจชอบ

ซึ่งรวมเรียกอีกชื่อหนึ่งได้ว่า "มัชฌิมาปฏิปทา" หรือทางสายกลาง

อริยสัจ 4เรียกสั้น ๆ ว่า ทุกข์ สมุทัย นิโรธ และมรรค

มรรคมีองค์แปดนี้สรุปลงในไตรสิกขา ได้ดังนี้

• ศีล สีลสิกขา ได้แก่ สัมมาวาจา สัมมากัมมันตะ และสัมมาอาชีวะ
• สมาธิ จิตสิกขา ได้แก่ สัมมาวายามะ สัมมาสติ และสัมมาสมาธิ
• ปัญญาสิกขา ได้แก่ สัมมาทิฏฐิ และสัมมาสังกัปปะ

ความรู้ยิ่ง

       อภิญญา แปลว่า ความรู้ยิ่ง หมายถึงปัญญาความรู้ที่สูงเหนือกว่าปกติ เป็นความรู้พิเศษที่เกิดขึ้นจากการอบรมจิตเจริญปัญญาหรือบำเพ็ญกรรมฐาน
       อภิญญาในคำวัดหมายถึงคุณสมบัติพิเศษของพระอริยบุคคลซึ่งเป็นเหตุให้มีอิทธิฤทธิ์ต่างๆ มี 6 อย่าง คือ

1. อิทธิวิธิ แสดงฤทธิ์ได้ เช่น ล่องหนได้ เหาะได้ ดำดินได้
2. ทิพพโสต มีหูทิพย์
3. เจโตปริยญาณ กำหนดรู้ใจผู้อื่นได้
4. ปุพเพนิวาสานุสติญาณ ระลึกชาติได้
5. ทิพพจักขุ มีตาทิพย์
6. อาสวักขยญาณ รู้การทำอาสวะให้สิ้นไป

 อภิญญา 5 ข้อแรกเป็นของสาธารณะ ( โลกียญาณ ) ข้อ 6 มีเฉพาะในพระอริยบุคคล

 ถ้าพบผู้แสดงฤทธิ์ได้ อย่าพึ่งหมายว่าผู้นั้นจะเป็นอริยบุคคล